1. The New Devotion (Devotio moderna) - patrz cz.1.
2. John Wycliff - patrz cz.2.
3. Jan Hus > video
4. Waldensi
Jan Hus, urodził się około 1371 roku w małej miejscowości Husinec po której "odziedziczył" nazwisko. Około 1390 roku rozpoczął studia w Pradze. Okazał się bardzo pilnym studentem. Już w roku 1393 roku uzyskał tytuł bakałarza nauk wyzwolonych, w 1394 tytuł bakałarza teologii, a w 1396 roku tytuł magistra. Dwa lata później zaczął wykładać na uniwersytecie. W roku 1400 otrzymał święcenia kapłańskie, a w następnym został dziekanem fakultetu filozoficznego.
W tym czasie doszło do związku małżeńskiego czeskiej księżniczki Anny, córki Karola IV, z Ryszardem II, królem Anglii, który ożywił kontakty między oboma krajami. Jak czytamy w Historii Prześladowań Kościoła w Czechach Komeńskiego: "Około roku 1400 powrócił z Anglii Hieronim z Pragi, przywożąc ze sobą pisma Wycliffa." A Mikołaj z Pielgrzymowa pisał: "książki doktora ewangelii Mistrza Johna Wycliffa otworzyły oczy Mistrza Jana Husa, jak to wielu godnych wiary mężów słyszało z jego ust, kiedy czytał je wraz ze swoimi zwolennikami."
W roku 1402, Jan Hus został ustanowiony kaznodzieją w Kaplicy Betlejemskiej, którą założył obywatel Pragi Mulhamio, który pragnął, aby Słowo Boże było w niej głoszone w języku, którym Prażanie mówili na co dzień, czyli po czesku.
Poziom ówczesnej moralności mieszkańców Pragi był żałosny. Według Komeńskiego, wszystkie klasy społeczne tarzały się w przeróżnych podłościach. Król, szlachta, prałaci, duchowieństwo i pospolici obywatele bez zahamowań oddawali się zachłanności, pijaństwu, chełpliwości, pożądliwości i wszelkim formom rozpusty. Wśród tego odurzonego niemoralnością społeczeństwa głos Husa stał się głosem Bożego sumienia. Jego kazania uderzały głównie w prałatów, w szlachtę i zwykłe duchowieństwo.
Jako kaznodzieja Hus był zobowiązany do głoszenia kazań w każdą niedzielę i we wszystkie święta kościelne, zarówno rano jak i po południu. Do jego obowiązków należało regularne studiowanie Biblii, przez co był zwolniony z innych służb liturgicznych. Dzięki temu szybko wzrastał w poznaniu Pisma Świętego i był coraz bardziej przepojony jego Duchem. W tym czasie w ręce Husa "wpadły" dzieła Wycliffa, które gorliwie przestudiował. Hus był pełen podziwu dla pobożności Wycliffa i z całego serca popierał proponowany przez niego program reform Kościoła Rzymskiego.
Od roku 1403 na praskim uniwersytecie zaczęły wybuchać spory w temacie poglądów Wycliffa, na które padało podejrzenie o herezję. Rodził się ruch (husytyzm), którego rozmiarów, charakteru i skutków nikt, nie mógł wtedy przewidzieć, a Jan Hus wkroczył na drogę, która w konsekwencji zaprowadziła go na stos.
Działalność kaznodziejska Husa doprowadza do tego, że w 1410 roku zostaje nałożony na niego zakaz głoszenia. Hus zignorował zakaz, co wywołało dalsze protesty jego przeciwników. W sierpniu 1410 roku pozbawiono Husa możliwości udziału w sakramentach, w marcu 1411 nałożono na niego ekskomunikę, a w rok później: wielką ekskomunikę!
Ale Hus nie tylko głosił, walczył też piórem. Jeden z jego słynnych traktatów nosił tytuł "Sześć błędów", w którym neguje sześć "grzechów głównych" Kościoła Rzymskiego:
- Pierwszym było chełpienie się księży, jakoby podczas mszy przemieniali opłatek w ciało Pana Jezusa, przez co byli stworzycielami swego Stwórcy.
- Drugim było wyznanie, jakie musieli wypowiadać członkowie kościoła – "Wierzę w papieża i wszystkich świętych", Hus nauczał, że ludzie mają wierzyć tylko w Boga.
- Trzecim błędem były roszczenia kapłanów, jakoby mogli odpuszczać winy i kary za grzechy.
- Czwartym było żądanie duchowieństwa, aby wierni byli im posłuszni we wszystkich ich nakazach.
- Piątym była niejasność odnośnie tego, kiedy ekskomunika jest ważna, a kiedy nie.
- Szóstym była symonia (udzielanie łask, sakramentów i darów Bożych za pieniądze), którą Hus uważał za herezję i twierdził, że trudno było znaleźć księdza, który nie byłby jej winny.
Wróćmy do ekskomuniki. Jan Hus musiał opuścić Pragę (gdyż papież Aleksander V obłożył Pragę interdyktem, czyli zakazał tam sprawowania wszelkich obrzędów religijnych, włącznie z zakazem grzebania zmarłych. Interdykt oznaczał, że "drzwi do Pana Boga" zostają zamknięte, dopóki społeczeństwo nie podporządkuje się woli papieża i nie wypędzi spośród siebie tego, który rzekomo działał na szkodę papieża). Hus wrócił najpierw do swego rodzinnego Husinca, a potem stał się wędrującym od miasta do miasta kaznodzieją, głoszącym Słowo Boże.
W 1414 roku zwołano Sobór w Konstancji, który miał rozwiązać problem schizmy w Kościele Rzymskim. Pozbawiono na nim urzędu trzech papieży - Grzegorza XII, Benedykta XIII oraz Jana XXIII, a na ich miejsce w listopadzie 1417 roku powołano Martina V. Ale zanim wybrano papieża postanowiono rozwiązać problem "czeskiego heretyka" - wezwano Husa na Sobór, aby wyjaśnił swoje nauki. Ponieważ Jan Hus słusznie obawiał się o swoje życie, król Zygmunt Luksemburski dał mu "list żelazny", który gwarantował Husowi bezpieczeństwo na czas podróży i pobytu na Soborze. Duchowni katoliccy przekonali jednak króla, że "heretykowi nie trzeba dotrzymywać słowa". Husa uwięziono a potem 6 lipca 1415 roku (w dniu jego urodzin) spalono na stosie, pomimo protestu polskiej delegacji pod kierownictwem Pawła Włodkowica.
Stos był przygotowany w miejscu, gdzie zakopywano padłe konie. Jan Hus zginął wierny zasadzie: "Słuszną jest rzeczą, aby człowiek nie imał się niczego wszetecznego, aby poznał prawdę Bożą i mocno się jej trzymał aż do śmierci, albowiem prawda ostatecznie wyzwoli. Dlatego wierny chrześcijaninie: szukaj prawdy, słuchaj prawdy, ucz się prawdy, kochaj prawdę, trzymaj się prawdy, broń prawdy aż do śmierci, gdyż prawda cię wyswobodzi."
W wyniku spalenia Jana Husa na stosie i bulli Inter Cunctas Marcina V wybuchają w latach 1420, 1421, 1422, 1427 i 1431 tzw. wojny husyckie, co jest bardzo krzywdzące dla Husytów i Czechów, gdyż to nie oni byli agresorami, ale ofiarami agresji. Z husytyzmu wyłonił się ruch Braci Czeskich, który w XVI wieku podjął dialog z Kościołami ewangelickimi, w wyniku którego nastąpiło włączenie Braci Czeskich do protestantyzmu.
Więcej:
Wikipedia o Janie Husie
Artykuły Praskie z 1420 roku
Jan Długosz o Janie Husie (nawigacja str. 176)