Ziarno od plew... czyli o badaniu historii Kościoła

Wszelkie badania historii Kościoła mają na celu przedstawienie jego dziejów w ujęciu eklezjologicznym*. Wymaga to ustalenia faktów, wyjaśnienia ich przyczyn i przedstawienia skutków. Każdy historyk Kościoła korzysta nie tylko ze znanych powszechnie metod badań historycznych, ale bierze także pod uwagę specyfikę "przedmiotu" Kościoła, który jest rzeczywistością składająca się z czynnika bożego i ludzkiego.

Dzieje Kościoła próbuje się systematyzować według trzech kryteriów:

1. rzeczowego, wg tego kryterium powstaje np.: historia reformacji, papiestwa itp., a także historia postaci (osób).
2. geograficznego, wg tego kryterium systematyzuje się historię Kościoła powszechnego, historię Kościoła w Europie itp.
3. chronologicznego, jest to podział przysparzający najwięcej problemów. Historia bowiem "płynie" nieprzerwanie, można w niej przyjąć tylko umownie pewne wydarzenia jako granice epok i okresów.

W historii Kościoła wyróżnia się cztery epoki: 

1. starożytność, z którą historycy mają najwięcej trudności przy ustalaniu wydarzenia granicznego (ze średniowieczem). Według jednych, datą przełomową jest rok 604, czyli śmierć papieża Grzegorza Wielkiego, a według innych rok 692, czyli data synodu Trullańskiego II albo jeszcze rok 754, czyli powstanie Patrimonium Sancti Petri, czyli Państwa Kościelnego.
2. średniowiecze, które kończy się wystąpieniem Lutra w 1517 roku,
3. czasy nowożytne, które liczy się do wybuchu I wojny światowej i dzieli na trzy okresy: do pokoju westfalskiego, do wielkiej rewolucji francuskiej i do wybuchu pierwszej wojny światowej.
4. czasy najnowsze.

*Eklezjologia - nauka o genezie, istocie, cechach, strukturach, zadaniach i celach Kościoła.